Risico nemen

Het lukt ons niet. Het lukte de minister niet. Het lukte zelfs de koning en koningin niet: afstand houden. Waarom is die anderhalve meter zo moeilijk?

De meeste mensen doen de meeste tijd hun uiterste best. Zolang we er aan denken gaat het goed. Maar een groot deel van ons gedrag verloopt onbewust. Zodra we overschakelen op de automatische piloot vervallen we in ons natuurlijke, aangeboren gedrag: bij de groep horen, gezelschap zoeken. Er komt enorm veel wilskracht aan te pas om je de hele dag door, in iedere situatie, bewust te zijn van wat je doet. Dat is bijna onmenselijk.

Die wilskracht zal dan ook onder verschillende omstandigheden verslappen. Als je heel blij bent, bijvoorbeeld op een feest. Als je in een roes komt, bijvoorbeeld door alcohol. Als je hevig schrikt, bijvoorbeeld van een ongeluk in het verkeer. Als je verdriet hebt, bijvoorbeeld op een begrafenis. Als je moe wordt, bijvoorbeeld aan het eind van een lange werkdag.

Iets anders wat ons parten speelt: het gedrag van anderen. Onbewust kopiëren we het gedrag van andere mensen om ons heen. Dat voelt vertrouwd, dat voelt veilig. Een goed voorbeeld daarvan is de gebeurtenis deze zomer op de pier bij Hoek van Holland. De pier ligt langs een drukke scheepvaartroute. Er staan waarschuwingsborden dat er bij het passeren van schepen en bij bepaalde weersomstandigheden golven over de pier kunnen slaan. Dat kan gevaar opleveren. Betreden op eigen risico.

Alles wat kán gebeuren, gebeurt een keer en in juni was het zover: er sloeg een fikse golf over de pier, waar mensen liepen te wandelen of zaten te vissen. Ze vielen om, liepen schaafwonden op of raakten hun hengels kwijt. Je zou zeggen: ze hadden bewust een risico genomen, dus moesten ze niet zeuren over de gevolgen. Maar nee. Mensen, die zelfs bij een pandemie stevige afkeer hebben van overheidsmaatregelen, waren nu boos dat er slechts een waarschuwingsbord stond. Als het daar gevaarlijk was, waarom was de toegang dan niet streng verboden? Maar hun sterkste argument bij hun claim om schadevergoeding: iederéén liep daar. Anderen deden het óók! Dan moet het toch kunnen?

Dat is ook de (vaak onbewuste) redenering bij ons ‘Coronagedrag’. Ineens sta je samen met collega’s gebogen over een computerscherm. Ineens sta je op een bruiloft in een groepje bij de bar. Ineens omhels je iemand bij een begrafenis. En dan zeg je achteraf: de anderen deden het óók.

Een besmetting met het coronavirus kun je overal oplopen waar mensen bij elkaar zijn. Op je werk, op school, in een vliegtuig, op een verjaarsfeest, bij een BBQ, bij een lampionoptocht, op de sportclub, bij een begrafenis. Oók als er maar honderd, of dertig of zes mensen aanwezig zijn. Oók als je allemaal je naam in een register hebt geschreven.

Waarschijnlijk is er binnen een jaar een vaccin beschikbaar. Tot die tijd zouden we ons allemaal kunnen afvragen: welke bijeenkomsten zijn écht noodzakelijk om mijn leven dragelijk te houden en welke zou ik beter nog een poosje kunnen vermijden?