De bril van Alva
Algemeen 241 keer gelezenDe bril van Alva
Jaren geleden, toen het gemeentearchief van Brielle nog in de Provoost was ondergebracht en daar televisieopnamen werden gemaakt voor het Jeugdjournaal, informeerde de regisseur, op mijn vraag wat hij wilde filmen, of hij de bril van Alva mocht zien. Het versje “Op den eersten april verloor Alva zijn bril” behoort immers tot het nationaal erfgoed en hoort bij Brielle.
Ik moest hem teleurstellen, want de bril van de Spaanse landvoogd is geen object; wat is het dan wel? Daar is in het verleden al veel over gespeculeerd. De meesten zullen bij een bril denken aan het montuur op de neus. Maar dat is niet de betekenis die er in 1601, toen het rijmpje voor het eerst in druk verscheen, aan werd gegeven. Bij de bril van Alva moeten we denken aan een zogeheten neusklem of neusklemtang. Het is dieronvriendelijk, maar heel effectief om een paard of stier in bedwang te houden, door een dergelijke nijptang in de neusgaten te steken. Met wat goede wil heeft de tang iets van de ouderwetse knijpbril. In 1572 stonden de Watergeuzen machteloos: Alva had de Nederlanden in bedwang, of zo men wil, in de tang.
Hij sloeg elk protest met harde hand neer. Met de inname van Den Briel werd echter zijn tang of bril uit de handen geslagen (verloor hij dus zijn Bril), zetten de Geuzen voet aan wal en kwam de bevolking in verzet. Tijdgenoten meenden zelfs dat de rollen nu omgekeerd waren en schreven dat “de hertog (zelf) een bril op die neuze” had gekregen. Het duurde niet lang of de hertog vertrok naar Spanje. Brielle was het keerpunt geweest in de strijd en de overeenkomst tussen bril en den Briel was te mooi om niet te gebruiken in een rijmpje.
Aart van der Houwen (aa.vander houwen@streekarchiefvp.nl)
