Vertrouwen

We staan op de drempel van een nieuw jaar. Hoe stappen we dat nieuwe jaar in? Vol aarzelingen? Met angst en beven? Of vastberaden, met goede moed en vol vertrouwen?

Nederland kreeg in 2021 het karakter van een laag-vertrouwensamenleving. Er was sprake van een sterke afname van het vertrouwen in de overheid in het afgelopen anderhalf jaar: van bijna 70 procent in april 2020 naar minder dan 30 procent in september 2021. Ook het vertrouwen in de lokale overheid is afgenomen, maar minder dan die in de landelijke politiek. Het vertrouwen in gezondheidsinstanties zoals het RIVM en de GGD nam ook af. Daarnaast is er sprake van een afname in het onderling vertrouwen tussen mensen.

Dat is de conclusie van een onderzoek, uitgevoerd door enkele universiteiten en gemeenten in ons land. Gelukkig was er ook nog iets positiefs te melden. Mensen vertrouwen over het algemeen wél hun familie, vrienden, buren en andere personen waarmee men een persoonlijke relatie kan onderhouden, zoals de huisarts.

Mensen voor wie sociale media de belangrijkste informatiebron zijn, hebben minder vertrouwen in de overheid en andere instituties. De vraag is wat hier eerder was, de kip of het ei. Veroorzaken de sociale media het wantrouwen, of wenden mensen zich uit gebrek aan vertrouwen tot die media? Er lijkt sprake van een vicieuze cirkel: er is gebrek aan vertrouwen en dat wordt gevoed door de sociale media.

Toch moeten we niet alleen sociale media de schuld geven van toenemend wantrouwen. Ook via de traditionele media bereiken ons berichten die soms tendentieus van aard zijn. En lezers die alleen ‘koppen snellen’ worden al snel op het verkeerde been gezet. Een voorbeeld dicht bij huis. In een regionale krant stond de kop: ‘Briels college krijgt gele kaart na blunder; burgemeester reageert getergd’.

Zoiets wekt nieuwsgierigheid. Een getergde burgemeester? Dat riekt naar sensatie. Ik wilde er het mijne van weten en bekeek hoe de zaak in kwestie besproken werd in de gemeenteraad. En inderdaad er wás geblunderd door het college, de raad liet dat niet zomaar over haar kant gaan en de burgemeester reageerde daar – mede namens het college – geschokt op. Hij proefde een gebrek aan vertrouwen. Maar even later klonken toch de volgende woorden: ‘een uitgestoken hand’ (door de raad) en ‘deemoed’ en ‘excuus’ (door de burgemeester). Eind goed, al goed. Er lijkt alle reden tot vertrouwen dat ze elkaar weer gaan vertrouwen.

Gebrek aan vertrouwen dreigt onze samenleving in deze moeilijke tijd te ondermijnen. Laten we in het nieuwe jaar tenminste probéren vertrouwen te hebben in onze bestuurders. En ja, soms is het moeilijk: vertrouwen in de nieuwe regering, in de belastingdienst. Er was immers alle reden tot wantrouwen. Maar we moeten door. En laten we vooral hopen dat politici – en wij allemaal – durven vertrouwen op de wetenschap als het gaat om bestrijding van de klimaatcrisis en de pandemie.

Het komende jaar zal vast niet makkelijk worden. Toch wens ik u veel vertrouwen in de toekomst.