Liever een geus in de keuken dan een spanjaard in de tuin

In het jaarlijkse 1 aprilspel zijn Spaanse soldaten niet over het hoofd te zien. In 1572 waren zij er weliswaar niet bij, maar om de historie te vertellen zijn zij hard nodig. Den Briel werd destijds als belangrijke vesting beschouwd. In de praktijk waren de muren en grachten weliswaar verwaarloosd, maar Alva was ervan overtuigd dat een eventuele aanval op Holland en Zeeland zich zou richten op Vlissingen en den Briel. Daarom moest de stad over een goed garnizoen beschikken.

In mei 1571 meldden Spaanse foeriers zich en eisten onderdak voor de soldaten die enkele dagen later zouden arriveren. Dit ging als een lopend vuurtje rond en weldra laadden mensen hun bedden en huisraad op wagens en verlieten de stad, mogelijk naar familie elders op Voorne. Zij hoopten daarmee hun plicht te ontlopen, maar het stadsbestuur (en de Spaanse kwartiermakers) namen hier geen genoegen mee. De burgers werden gedwongen terug te komen, hun huizen open te stellen en de Spanjaarden met open armen te ontvangen, althans voor de eerste dag eten en drinken te geven. De volgende maanden moesten zij hen weliswaar kost en inwoning geven, maar daarvoor zouden zij betaald worden. Van die betaling – dat wisten de burgers uit ervaring – zou niet veel terecht komen.

Het is veelzeggend dat de poorters verboden werd om de Spanjaarden uit te schelden of voor de gek te houden; dat gebeurde blijkbaar of was in ieder geval te verwachten. Het stadsbestuur kon intussen smeken bij stadhouder Bossu wat het wilde, de soldaten gingen pas in november weg. Een uitgeput Brielle bleef achter. Toen enkele maanden later de geuzen voor de poort lagen zullen veel Briellenaren gedacht hebben: alles liever dan weer een regiment Spanjaarden over de vloer.

Aart van der Houwen (aa.vanderhouwen@streekarchiefvp.nl)