De Birma spoorlijn

De Birma spoorlijn, bekend als ‘de spoorweg van de hel’ is bij velen bekend geworden door de film Bridge over the River Kwai. De aanleg, in nog geen anderhalf jaar tijd, kostte 100.000 dwangarbeiders, waaronder drieduizend Nederlanders, het leven. 

Het is dan ook geen wonder dat er slachtoffers uit onze regio bij waren; zoals Arij Jan Luyendijk (1919) uit Brielle; hij nam in 1939 dienst bij het KNIL en vertrok, slechts enkele maanden voor de Duitse inval in ons land, naar Indië. Eind 1942 vielen de Japanners Indië binnen. Het KNIL bleek geen partij en al na twee maanden was de strijd beslecht. Voor Luyendijk en duizenden anderen begon die toen pas: zij werden te werk gesteld bij de Birma spoorlijn. De ontberingen waren dermate dat hij, slechts 23 jaar oud, aan het eind van het jaar overleed. Het is niet waarschijnlijk dat zij elkaar ontmoet hebben, maar toen Luyendijk in het KNIL diende, was een andere Briellenaar, Leendert Bravenboer (1899), daar sergeant. Hij was twintig jaar ouder en al vroeg naar de Oost gegaan. Daar was hij getrouwd met de Inlandse Nji Djoemasik Madrai, met wie hij twee dochters en vier zoons kreeg. 

Ook Bravenboer overleed bij de aanleg van de Birma spoorlijn, in augustus 1943. Twee jaar later was de oorlog voorbij. De vrouw en kinderen van Bravenboer verloren naast hun vader/man ook hun land; zij kwamen naar Brielle, een stadje dat zij alleen van de verhalen zullen hebben gekend. Daar pakten zij het leven weer op; de kinderen trouwden en kregen zelf kinderen en zullen het verhaal van Birma ongetwijfeld levend hebben gehouden. Dat wordt gelukkig nog steeds gedaan. Onlangs verscheen het boek ‘de Hel van Birma’, gebaseerd op dagboekaantekeningen en beter dan een film.

Aart van der Houwen (aa.vander houwen@streekarchiefvp.nl)